Yn rhanbarth Gorllewin Morgannwg, nid yw’r data ar amcanestyniadau ar gyfer pobl ag anabledd dysgu ar gyfer pobl dros 18 oed ar gael ar hyn o bryd, ac yn gyffredinol prin yw’r data ar boblogaeth pobl ag anabledd dysgu. Hefyd nid yw’r data ar gael ar hyn o bryd i nodi pobl ag anabledd dysgu mewn carfannau o’r boblogaeth sy’n perthyn i grwpiau nodweddion gwarchodedig eraill.

O’r data sydd ar gael, mae bylchau wedi’u nodi yn y ffordd y mae data’n cael ei gofnodi a’i gyflwyno. Mae Partneriaeth Ranbarthol Gorllewin Morgannwg yn cydnabod y bylchau mewn data fel pryder a fydd yn cael sylw yn y dyfodol.

Fel rhan o ddatblygiad y Strategaeth Anabledd Dysgu Rhanbarthol, mae’r data gofynnol i fod yn sail i’r gwaith o gynllunio pa wasanaethau sydd eu hangen ar gyfer y rhanbarth yn cael ei goladu. Bydd hyn yn darparu cyfeiriad teithio sydd wedi’i ddatblygu gan bobl ag anabledd dysgu, eu rhieni/gofalwyr a staff sy’n gweithio yn y gwasanaethau hyn, a bydd yn dechrau’r broses ar gyfer rhaglen newid ar draws y bartneriaeth, yn ogystal â rheoli dibyniaethau ar draws rhaglenni eraill i wreiddio pwysigrwydd ein gweledigaeth ar gyfer anableddau dysgu yn ein holl weithgareddau trawsnewid.   

Mae’r bennod hon wedi tynnu sylw at faterion sy’n wynebu pobl ag anabledd dysgu sydd, os trwy’r digwyddiadau ymgysylltu yn dod drwy’r boblogaeth ranbarthol, rhaid i’n hymrwymiad ar gyfer gweithio yn y dyfodol gynnwys:

1. Ymagwedd strategol at gefnogi pobl ag anableddau dysgu sy’n cael ei gyrru gan anghenion y boblogaeth, gan gynnwys ymagwedd sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn o weithio gyda phobl;
2. Gwreiddio’r egwyddorion cywir ar draws ein sefydliadau a’n gwasanaethau gan gynnwys sut rydym yn mynd i’r afael â phroblemau cyffredin fel iaith, stigma a gwahaniaethu;
3. Mwy o ymgysylltu â defnyddwyr gwasanaeth, gofalwyr a rhanddeiliaid allweddol eraill a’u cynrychioli, gan gynnwys gweithgareddau cydgynhyrchu;
4. Data o ansawdd gwell gan gynnwys profiadau bywyd go iawn ac astudiaethau achos o bob rhan o’n grwpiau poblogaeth;
5. Gwell defnydd o adnoddau, asedau a gweithwyr medrus i sicrhau gwell canlyniadau yn fwy effeithlon;
6. Trawsnewid sut mae gwasanaethau’n cael eu darparu drwy dreialu modelau gofal newydd ac integreiddio darpariaeth gwasanaethau.

Mae’r agenda datblygu data yn ystyriaeth allweddol wrth fynd i’r afael â’r pwyntiau uchod. Mae angen:

• sicrhau dealltwriaeth gyffredin a chysondeb ar draws y partneriaid yn y modd y caiff data ei gofnodi a’i ddadansoddi
• cynnal dadansoddiad pellach i gynllunio ar gyfer anghenion poblogaeth y rhanbarth.

Mae moderneiddio gwasanaethau yn faes gwaith allweddol arall sy’n gofyn am ffocws penodol i fynd i’r afael ag anghydraddoldebau ac annhegwch yn effeithiol, gan arwain y ffordd at wasanaethau gwell.

Er mwyn mynd i’r afael â hyn yn llawn ar gyfer y boblogaeth anabledd dysgu ar draws y rhanbarth, mae Rhaglen Anabledd Dysgu wedi’i chyflwyno o fewn llywodraethu Partneriaeth Ranbarthol Gorllewin Morgannwg. Nod cyntaf y grŵp yw datblygu Strategaeth Anabledd Dysgu Rhanbarthol a fydd yn amlinellu’n fanylach sut y bydd anghenion pobl ag anableddau dysgu yn cael eu diwallu dros y pum mlynedd nesaf.

Fel yng ngwanwyn 2022, mae cynllunio’r strategaeth ar y gweill. Dechreuodd y prosiect yn 2021 gyda sefydlu Grŵp Datblygu Strategaeth rhanbarthol. Ar adeg ysgrifennu’r bennod hon, mae sefydliad comisiwn yn y broses o hwyluso digwyddiadau ymgysylltu wedi’u cydgynhyrchu ar gyfer pobl ag anableddau dysgu. Nod y digwyddiadau hyn yw sicrhau bod pobl sydd â phrofiad byw yn cael cyfle i dynnu sylw at ba newidiadau sydd eu hangen yn unol â’r datganiad gweledigaeth cyfredol, nodi blaenoriaethau allweddol, a chaniatáu iddynt gael sgyrsiau ystyrlon am yr hyn sy’n bwysig iddynt. Mae ymgysylltu â gweithwyr proffesiynol sy’n gweithio gyda phobl ag anableddau dysgu hefyd wedi’i gynllunio.

Mae’r weledigaeth ar gyfer pobl ag anabledd dysgu fel a ganlyn:

“Mae gan blant, pobl ifanc ac oedolion ag anabledd dysgu yng Ngorllewin Morgannwg ymdeimlad o berthyn a gallant gymryd rhan lawn mewn cymunedau cynhwysol; mae ganddynt fynediad at gymorth ychwanegol i ddychmygu a chyrraedd eu potensial llawn ac mae rhwystrau ac anghydraddoldebau cyfredol a brofir gan bobl ag anabledd dysgu yng Ngorllewin Morgannwg yn cael eu disodli gan arddel eu hawliau dynol yn weithredol.”  

Mae’r Grŵp Datblygu Strategaeth Anabledd Dysgu yn darparu dull a rennir i ddatblygu a goruchwylio cynllunio strategol rhwng partneriaid statudol, aelodau’r gymuned a gofalwyr sy’n ceisio cyflawni’r weledigaeth. Bydd hyn yn cael ei wireddu drwy:

• Gydgynhyrchu Strategaeth Anabledd Dysgu ranbarthol pum mlynedd ar gyfer pob oedran a Chynllun Gweithredu cysylltiedig, gyda ffocws penodol ar ymyrryd yn gynnar ac atal. Bydd hon yn ddogfen fyw a fydd yn cael ei monitro a’i hadolygu’n flynyddol gan y Grŵp Strategaeth Anabledd Dysgu.
• Dod â chydlyniad i’n ymagwedd weithredu yn y Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol, yn benodol ar gyfer anabledd dysgu.
• Lleihau anghydraddoldebau iechyd i bobl ag anabledd dysgu.

Bydd yn darparu swyddogaeth gyflenwol at ddibenion rhaglenni eraill yng Ngorllewin Morgannwg, gan gynnwys Trawsnewid Gofal Cymhleth, a Phlant a Phobl Ifanc.

Y canlynol yw cyfrifoldebau cyffredinol y rhaglen:

• Darparu’r cymorth cywir ar yr adeg gywir i bobl ag anableddau dysgu
• Deall y galw am wasanaethau a’r gallu ar draws y rhanbarth i ateb y galw
• Datblygu ffyrdd o weithio i ymgysylltu â phartneriaid a rhanddeiliaid ehangach i wella bywydau pobl Gorllewin Morgannwg
• Mapio a chydweddu rhaglenni rhanbarthol, ffrydiau gwaith a gwasanaethau gan ddarparu gwelliannau i bobl ag anableddau dysgu
• Gwella canlyniadau a phrofiadau â ffocws ar gyfer pobl ag anabledd dysgu.

Mae’r blaenoriaethau drafft cychwynnol y cytunwyd arnynt gan y bwrdd yn cynnwys:

• Lleihau anghydraddoldebau iechyd
• Ymateb i adfer COVID-19
• Gwelededd mewn cymdeithas/bod yn rhan gyfartal o’r gymuned
• Sicrhau hawliau a hawliadau
• Iechyd meddwl a chorfforol a lles emosiynol
• Amddiffyn rhag camdriniaeth ac esgeulustod
• Addysg, hyfforddiant a hamdden
• Perthnasoedd domestig, teuluol a phersonol
• Cyfraniad at y gymuned
• Lles cymdeithasol ac economaidd (gan gynnwys cymryd rhan mewn gwaith)
• Addasrwydd llety preswyl.

Bydd y blaenoriaethau hyn yn cael eu datblygu ymhellach drwy’r digwyddiadau ymgysylltu sy’n cael eu cynnal yng ngwanwyn 2022. Fodd bynnag, mae’r gwaith cychwynnol wedi dechrau gyda’r prosiectau canlynol:

Enw’r prosiect	Crynodeb
Datrysiadau llety	Datblygu ystod o opsiynau llety yn y rhanbarth ar gyfer pobl ifanc ag anghenion cymhleth sy’n mynd drwy’r cyfnod trawsnewid; oedolion iau ag anghenion cymhleth
Ymagwedd systemau cyfan	Datblygu ymagwedd systemau cyfan o brosesau anabledd dysgu ar draws y rhanbarth
Fforwm Cyswllt Anabledd Dysgu	Galluogi cydgynhyrchu i gael ei wreiddio yn unol â’r Fframwaith Cydgynhyrchu Rhanbarthol a chefnogi cyfranogiad mewn cydlunio gwasanaethau sy’n diwallu eu hanghenion
Addysg bellach, gwaith, gwirfoddoli a chyfleoedd dydd	Cynyddu’r cyfleoedd i bobl ag anabledd dysgu gymryd rhan yn eu cymuned leol
Lleihau anghydraddoldebau iechyd	Gwella iechyd a lles cyffredinol pobl ag anabledd dysgu ar draws y rhanbarth
Adferiad o COVID-19 i bobl ag anabledd dysgu	Cefnogi’r boblogaeth gyda darnau ymarferol o waith a fydd yn cael eu datblygu ymhellach ar ôl trafodaethau ar ba fath o gymorth fyddai’n ddefnyddiol ac yn ofynnol.

Bydd gwaith yn y dyfodol yn llywio cyfeiriad y grŵp ac yn datblygu’r argymhellion ar gyfer y bennod. Bydd y cynnwys yn cael ei adnewyddu, a bydd canlyniadau’r ymgysylltu a wneir yn cael eu hymgorffori yn y strategaeth ranbarthol newydd yn y dyfodol.